filmanalyse

 

Zaentz, S. en Douglas, M.  (Prod.) en Forman, M (Reg.).(1975). One flew over the cuckoo's nest. Verenigde Staten: United Artists. 

 

McMurphy weet zijn gevangenisstraf te ontkomen via een list en komt zo terecht in een psychiatrische instelling. Hij neemt de leidersrol opzich en weet deze rol ook uit te spelen. Hij stookt andere patienten op tegen het autoritaire gezag van de hoofdverpleegster Ratcheld. Aan het begin van de film lijkt dit allemaal heel onschuldig en lijkt hij gewoon zijn grenzen af te testen, maar tegen het einde van de film wordt het langzaam maar zeker een gigantisch drama.

Zo vraagt hij of het niet mogelijk is om het 'therapeuthisch praatuurtje' te wisselen met een uurtje 'therapeutisch naar sport kijken'. Hoe langer hoe meer gaat hij zich afzetten tegen het routinmatische, autoritaire, opgelegde gedrag van de dokters en de verpleegsters. McMurphy weet te eindigen met een groot feest waarbij hij meisjes uitnodigt, drank binnensmokkelt en patienten dingen laat doen die ze nooit zelf zouden doen. De film eindigt zeer onverwacht met een nogal maatschappijgerichte kritische toets.

 

Om eerlijk te zijn, ben ik geen grote filmkenner. De titel van de film zei me wel iets, omdat er in mijn vriendengroep wel enkele cinefielen zitten. Verder had ik nog nooit gehoord van de regisseur, dus ben ik wat research gaan doen. One Flew Over The Cuckoo's Nest is zijn vijfde film in een repertoire van twaalf en meteen ook zijn grootste doorbraak. Na heel wat moeilijkheden op zijn pad in de filmindustrie, heeft deze film hem naar de top gebracht. Met een prachtige vretolking van Jack Nicholson als McMurphy bleven de Oscars dan ook niet lang uit.

 

The international commercial and critical success of Milos Forman's films is a testament to the uniqueness of his blend of passionate, personal interpretation, a remarkable ability to capture the zeitgeist, and a healthy dose of black humor. This complete retrospective celebrates the "Formanesque" vision he has sustained over forty-five years.  Based on intelligent scripts, Forman's work is characterized by a sharp antiauthoritarian spirit and a lucid, heartfelt humanism. His films maintain an intoxicating relevance to contemporary living by identifying iconic trends and events—evident both in his early features (Loves of a Blonde, The Firemen's Ball), which helped jump-start the fabled Czech New Wave in the mid-1960s, and in his renegade Hollywood films from the 1970s to today (One Flew Over the Cuckoo's Nest, The People vs. Larry Flynt). A master of his métier from his career's inception (Audition, 1963), Forman developed an unmistakable style in collaboration with his longtime cinematographer, Miroslav Ondrícek, that is marked by fastidious attention to set design details (exemplified by his much admired period films of the 1980s), augmented by a rare insight into the nuances of performance. All films directed by Milos Forman, except where noted.

(https://www.moma.org/calendar/film/587)

 

Op basis van deze beschrijving lijkt mij dat One Flew Over The Cuckoo's Nest volledig voldoet aan de eigenzinnige stijl van Forman. Aan het begin van de film lijkt alles heel komisch en luchtig maar onbewust, subtiel en heel langzaam aan word je meegesleept naar het gruwelijke einde. Elementen zoals zwarte humor komen zeker aan bod in deze film en hij doet het met zoveel oog voor detail. Zo vind ik het personage van het 'Opprehoofd' fantastisch weergegeven. Een man die doet alsof hij doofstom is en daarmee alle dokters en verpleegsters in de maling neemt. Oorpspronkelijk had ik het gevoel dat het een film met veen dialogen en beschrijvingen zou zijn, maar uiteindelijk vindt er toch heel wat actie plaats. De manier waarop hij deze overgang van 'een gewone psychiatrische instelling' naar een 'kritisch standpunt betreffende de beperkingen van autoriteit vs de vrijheid' maakt is werkelijk zeer clever. Hij zet je aan het nadenken, hij sleept je mee in zijn bizarre compositites en dialogen. De film lijkt op het eerste zicht heel simpel maar als je even verdergaat in het verhaal, merk je dat er achter elke compositie, elke dialoog, elk beeld iets achterzit. 

 

 

De eerste beeldcompostie waarover ik iets wil vertellen is meteen ook het allerlaatste beeld van de film. Ik vind dit een zeer sterk beeld om de film met te eindigen. Ergens krijg je het gevoel van een 'open einde', omdat het voor vele interpretaite vatbaar is, maar aan de andere kant krijg je ook wel een mooi afgerond verhaal. Ik bleef met gemengde gevoelens achter na het zien van dit beeld. De scene net voor de allerlaatste scene, geeft je een heel triest en bizar gevoel, maar doordat Forman afsluit met deze compostie krijg je ook wel een positief gevoel aan het einde van de film. Je blijft wat verstomd achter. 

Verrde vind ik het een heel sterk beeld omdat het volgens mij symbool staat voor vrijheid. Het is het enige panaromashot dat gebruikt wordt gedurende de film. Dit geeft volgens mij een nog groter contrast weer tussen de gesloten instelling en de vrijheid van de buitenwereld. Dit is ook het enige beeld in de heel film dat zich niet afspeelt tussen de vier muren van de instelling. 

 

 

 

De tweede beeldcompostie die ik gekozen heb, is het moment waarop McMurphy een elektrische shock krijgt toegediend. Ik vermoed dat de regisseur voor een extreme-close up gekozen heeft om het effect van de pijn te versterken. Je ziet werkelijk de pijn in zijn ogen en zijn spieren verstrammen. De extreme-close up had een heel dramatisch en akelig effect op mij wanneer ik deze scene bekeek. 

 

De laatste beelden die ik erg betekenisvol vind, zijn de beelden tijdens de praaturen. Dan zie je telkens een edium shot van de verpleegster gevolgd door een edium shot van McMurphy of de patient waarmee ze een gesprek aangaat. Zeer opvallend aangezien deze techniek vaak gebruikt wordt tijdens een interview. Aangezien ik nu weet dat zo'n edium shot voornamelijk gebruikt wordt tijdens interviews, viel dit mij erg op. Het is dan ook letterlijk een soort interview tussen de verpleegster en de patient. 

 

 

 

 

 

De protagonist in de film is overduidelijk McMurphy. McMurphy zou normaal gezien voor een of andere daad naar de gevangeis moeten, maar door een of andere list wist hij terecht te komen in de psychiatrische instelling. De dokters zijn er niet helemaal uit of hij nu werkelijk gek is of niet. Hij neemt onmiddellijk de leidersrol in in de groep en gedraagt zich zeer dominant ten opzichte van iedereen en voornamelijk ten opzichte van de hoofdverpleegster, de antagonist in het verhaal, Ratcheld. Ratcheld is de ijzingwekkend kalme verpleegster die de touwtjes in handen probeert te houden. Zij staat symbool voor regels, systemen en autoritair gezag. McMurphy probeert zich hiertegen af te zetten door haar geduld op de proef te stellen. Volgens mij maakt dit ook deel uit van het conflict dat zijn ultieme doel dwarsboomt: McMurphy die zo snel mogelijk probeert weg te raken uit de instelling, maar tegelijkertijd niet om kan met de strikte regels en nonsens die de dokters en verpleegsters hem opleggen. Vanaf dat hij weet dat de dokters bepalen hoelang hij moet blijven, blokkeert hij even. Hij had er niet bij stilgestaan dat ZIJ bepalen wanneer hij naar huis mocht en dat het veel serieuzer was dan het leek. Daarom is hij ook boos op een medepatient wanneer ze kattekwaad hebben uitgehaald en wanneer hij beseft dat zijn medepatient wel op de hoogte was van het feit dat de dokters beslissen. 

 

 

Zo heel veel verschillende soorten camerabewegingen worden er niet gemaakt. Aan het begin van de film wordt er naar mijn gevoel een speciale overgang gemaakt. We krijgen het beeld te zien van een groot landschap waardoor een weg loopt. Op die weg rijdt de auto waarin McMurphy zit. Wanneer de auto arriveert, draait de camera mee in de richting van de auto ('Pan'). De camera draait van links naar rechts en onmiddellijk daarna, wanneer de auto uit beeld is, maakt de camera dezelfde beweging maar van rechts naar links en krijgen we het eerste beeld in de psychiatrische instelling. 

 

Tijdens het toedienen van de elektrische shocks zoomt de camera in op de gelaatsuitdrukking van de patient. Eerst zien we het hele lichaam en de dokters errond en na enkele seconden/minuten zien we enkel een close up van het gezicht. Volgens mij versterkt dit de pijn die het slachtoffer voelt voor de kijker. 

 

 

Het uitzoomen van de camera gebeurt tijdens het fragment waarbij Billy, een patient, zelfmoord heeft gepleegd. Eerst zien we alle personen rondom hem staan en hun gelaatsuitdrukkingen en later zien we pas, wanneer de camera uitzoomt, wie er op de grond ligt. Dit creert een extra dramatisch effect, want je wacht vol spanning af tot je eindelijk ziet dat Billy dood is.